Indeclinables - अव्यय in Sanskrit
In Sanskrit the words which do not change form with gender, number or person, tense etc. are called avyaya (अव्यय).
These avyayas are of 4 main categoris – adverb (kriya visheshan), conjunction, preposition and interjection.
Examples of adverb क्रियाविशेषण
यदा when | तदा then | सर्वदा always |
कदा when | सदा always | अधुना today |
इदानीम् now | संप्रति nowadays, now | अद्य today |
य्ह: yesterday | श्वः tomorrow | सायं: evening |
प्रातं morning | शीघ्रं fast | दिवा day |
नक्त: night | बहुदा much | परश्वः day after tomorrow |
संभवतः perhaps | चिरं everlasting | एकदा once |
कदाचित् sometimes |
Prepositions : स्थानवाचक अव्यय
यत्र here | तत्र there | कुत्र where |
सर्वत्र everywhere | अन्तः inside | बहिः outside |
अन्तरा in the middle | अध: below | तत: there |
समया, निकषा, पार्श्वे nearby | इतस्ततः here and there | अभित: infront of |
परितः surrounding, all around | अग्रे, पुरतः in front of | अन्यत्र elsewhere |
रीतिवाचक अव्यय
शनै: slowly | पुनः, भूयः, मुहु: again | यथा for instance |
तथा like that | सहसा, अकस्मात् suddenly | सम्यक् properly |
अजस्रं perpetually | इत्यं this way | एवं this way |
कथ़ञ्चित्, कथमपि somehow |
परिमाणवाचक अव्यय
- किञ्चित्
- यावत् when
- तावत् then
- यथा for instance
- तथा like that
- सहसा, अकस्मात् suddenly
- सम्यक् properly
- अजस्रं perpetually
- इत्यं this way
- एवं this way
- कथ़ञ्चित्, कथमपि somehow
- प्रसामि half, partially
- न्यूनतम् little
- नाना different, many
- ईषत् little bit
- अलम् sufficient
- केवलम् only
प्रश्नवाचक अव्यय
- कदा when
- किमर्थम् why
- कुत्र where
- कथम् how
- कुतः from where
- किम् what
Conjunctions समुच्चयबोधक अव्यय
- च and
- तथा such
- हि surely
- अथवा , वा or
- अपि also
- अतः therefore
- तु but
- यदि, चेत् if
- तदा then
- अन्यथा otherwise
- यद्यपि if at all
- तथापि then
- तर्हि so
- यावत् - तावत्
Now it is the time for some sentences.
- कच्छपः शनै: शनैः चलति। The turtle goes slowly.
- यदा वर्षा भवति, तदा मयूरः नृत्यति। When it rains, the peacock dances.
- वानरः वृक्षात् अधः अवतरति। The monkey comes down from a tree.
- अद्य शनिवासरः अस्ति। Today it is Saturday.
- जनकः कदापि मिथ्या न वदति। Janaka never tells a lie.
- यथा कर्मं तथा फलम्।
- ईश्वरः सर्वत्र अस्ति। God is everywhere.