Pronouns - सर्व नाम

Today let us see the declensions of pronouns - सर्व नाम.

Let us start with asmad shabda - which is a word for "I" - the one where we use अहम् (I)  and वयम्(We). Which is uttama purusha.

And as these two are similar, let us also see yushmad shabda along with asmad - which is "you". Which is madhyama purusha.

उत्तम पुरुष  अस्मद् शब्द 

	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमा	अहम्	आवाम्	वयम्
द्वितीया	माम्   / मा	आवाम् / नौ	अस्मान् / नः
तृतीया	मया	आवाभ्यां	अस्माभिः
चतुर्थी	मह्यं / मे	आवाभ्यां / नौ	अस्मभ्यं / नः
पञ्चमी	मत्	आवाभ्यम्	अस्मत्
षष्टी	मम / मे	आवयो:   / नौ	अस्माकं / नः
सप्तमी	मयि	आवयो:	अस्मासु

• अहं सर्वदा सत्यं वदामि।
• अध्यापकः माम् प्रश्नं पृच्छति।
  
• त्वं मया सह धावसि।
•  सः फलानि अस्माभ्यं ददाति।
• लता मत्  संस्कृतं पठति।
• मम नाम उषा अस्ति।
• मयि सर्वः लोकः अस्ति। 
• मम माता मयि स्निह्यति।
  

मध्यम पुरुष युष्मद् शब्द 

	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमा	त्वम्	युवाम्	युयम्
द्वितीया	त्वाम्	युवाम्	युष्मान्
तृतीया	त्वया	युवाभ्याम्	युष्मााभि:
चतुर्थी	तुभ्यम्	युवाभ्याम्	युष्मभ्यम्
पञ्चमी	त्वत्	युवाभ्याम्	युष्मत्
षष्टी	तव	युवयो:	युष्माकम्
सप्तमी	त्वयि	युवयो:	युष्मासु

 You can observe that these two declensions are similar to each other.

Then you tritiya purusha - that is first person. But there are three pronouns here. He, she and it - masculine gender, feminine gender and neuter gender. The Sanskrit words for this are स​: सा तत्

Let us look each of these declensions now.

प्रथम पुरुष पुल्लिंग    स​: shabda

	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमा	स:	तौ	ते
द्वितीया	तम्	तौ	तान्
तृतीया	तेन	ताभ्याम्	तै:
चतुर्थी	तस्मै	ताभ्याम्	तेभ्य:
पञ्चमी	तस्मात्	ताभ्याम्	तेभ्य:
षष्टी	तस्य	तयो:	तेषाम्
सप्तमी	तस्मिन्	तयो:	तेषु

प्रथम पुरुष  स्त्रीलिंग  सा  shabda

	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमा	सा	ते	ता:
द्वितीया	ताम्	ते	ता:
तृतीया	तया	ताभ्याम्	ताभि:
चतुर्थी	तस्यै	ताभ्याम्	ताभ्य:
पञ्चमी	तस्या:	ताभ्याम्	ताभ्य:
षष्टी	तस्या:	तयो:	तासाम्
सप्तमी	तस्याम्	तयो:	तासु

 

प्रथम पुरुष नपुंसकलिंग    तत्  शब्द

	एकवचन	द्विवचन	बहुवचन
प्रथमा	तत्	ते	तानि
द्वितीया	तत्	ते	तानि
तृतीया	तेन	ताभ्याम्	तै:
चतुर्थी	तस्मै	ताभ्याम्	तेभ्य:
पञ्चमी	तस्मात्	ताभ्याम्	तेभ्य:
षष्टी	तस्य	तयो:	तेषाम्
सप्तमी	तस्मिन्	तयो:	तेषु

 

Few interesting facts here :

1. Neuter gender तत् shabda has vibhaktis similar to those of masculine स​: shabda except for prathama and dvitiya vibhakti

•  Prathama and dvitiya vibhaktis are exactly alike for tat shabda
• Sarva nama shabdas do not have vocative case - सम्बोधन्

By knowing these 5 declensions, you can, to a large extent understand the declensions of a particular word. 

Make it a habit to try and analyse the declension of each noun in a sentence you read hence forth.

Time for sentences.

1. स: आमलकं भक्षयति|He eats gooseberry
2. मातामहि तं फलं ददाति| Grandmother gives him a fruit.
3. तेन सह तस्य पुत्रः नगरं गच्छति।
4. अहं तस्मै फलानि ददामि।
5. तस्मिन् मम विश्वासः अस्ति।